POST FESTUM

POST FESTUM

ili

LJUBAVI I VINA NIKAD DOSTA

dakle

POZDRAV FAUSTU, VALENTINU I TRIFUNU.

Dan zaljubljenih ili preciznije rečeno dan ljubavi, dan svih koji vole, ima uprkos onome što većina protivnika obeleževanja tog praznika ističe na prvi plan, poprilično dugu tradiciju obeležavanja. Kratak je period njegove totalne komercijalizacije i samim tim gubljenja pravog smisla praznika. Taj se praznik dovodi u vezu sa rimskim praznikom koji su stari Rimljani slavili u čast Fauna, boga plodnosti i zaštitnika pastira. Kada je sloboda običaja (naravno ovo je čist eufemizam koji treba da prikrije pravo orgijanje prilikom obeležavanja praznika)  prevršila svaku meru imperator Oktavijan August je zabranio obeležavanje u dotadašnjem obliku i ulogu zaštitnice praznika preuzela je Junona, boginja materinstva i zaštitnica žena. Ali se praznik i dalje slavio 14. i 15. februara. Sa dolaskom hrišćanstva mnogi su paganski praznici ukinuti, dok su drugi potpuno smišljeno očuvani, pa i adaptirani za potrebe hrišćanstva kako bi integracija sa paganskim društvom bila što bezbolnija. Takav je slučaj praznika pastira. Praznik je očuvan ali se promenio njegov zaštitnik – novi je bio podjednako  jak i bitan.  Sad je ulogu zaštitnika pastira i praznika zaljubljenih preuzeo sveti Valentin (koji je prema legendi pogubljen 14. februara – on  je pre smrti poklonio svojoj dragoj list u obliku srca na kom je napisao „Od tvog Valentina“). Neki se doduše pitaju otkud ideja da se zaštitnikom zaljubljenih proglasi zaštitnik epileptičara i umno bolesnih? Pa, ako se uzme u obzir činjenica da emotivno stanje zaljubljenih, bez obzira na njihov faktor inteligencije, pol i starost, na trenutke i podseća na psihički poremećaj, to i nije možda tako čudno :)

U pravoslavnoj tradiciji 14. februar je praznik svetog Trifuna – koji je između ostalog kao i Valentin, zaštitnik bolesnih i onih koje je zaposeo đavo. Vernici se mole Trifunu da ih čuva od zlih duhova, magije, te da im pomogne oko svakodnevnih stvari. S vremenom on je postao i zaštitnik zaljubljenih i ne sme se zaboraviti da je  Sveti Trifun pre svega zaštitnik baštovana i vinogradara pa samim tim i vina.

Kad smo vec pomenuli svakodnevne stvari - jedna od mojih velikih strasti je kuvanje. Volim vreme provedeno u kuhinji kada od raznoraznih činilo bi se nespojivih elemenata nastane jelo savršenog ukusa. Volim kulinarne eksperimente imajući u vidu da, sve dok je mozaik začina i sastojaka izbalansiran, moguće je napraviti od jela pravo remek-delo. Zato se ne plašim kombinacija slatko-ljuto-kiselo, i gulaš kuvam sa povrćem ali i sa jabukom a sve to je začinjeno miršljavim biberom i cimetom – naravno stalno vodeći računa o balansu. A onda na dan kad se slavi lepota ljubavi i vina pročitam gomilu naslova: Samo izdajice slave Velentina, pravi rodoljubi slave Trifuna! Ne Valentinu, da Trifunu! I očima mašte vidim kako moj idealni gulaš počinje da fermentira, kako je neko, zbog svoje zločestosti, ignorancije, a prvenstveno zbog površnosti i neznanja, u prirodan spoj ubacio šaku koprive i poremetio idealnu ravnotežu sastojaka! Zašto deliti i činiti isključive izbore umesto uravnoteženo spajati? Zar je tako teško zamisliti savršeno jedinstvo ljubavi i vina?

Iz moje poljske, da ne kažem severnjačke perspektive, teško je govoriti o vinu. Klima u Poljskoj ne dozvoljava odgajanje visokokvalitetnih sorti grožđa (samo u okolini Zelene Gore loza može da sazri, ali ni nju ne odlikuje visoki kvalitet), a samim tim proizvodnju vina. Naravno pravi se vino od jabuka, kupina i drugog voća ali to vino nije ni prineti srpskim vinima. Ipak o ljubavnom umeću – posebno kad je reč o poeziji možemo već sasvim ravnopravno pričati. Kroz vekove poljska književnost je iznedrila mnoge majstore ljubavne poezije čiji se stihovi do dan danas koriste za poruke prilikom praznika ljubavi.

Jedan od mojih omiljenih „ljubavnih“ pesnika jeste svakako Kazimjež Pšerva – Tetmajer (Kazimierz Przerwa – Tetmajer). Iza njega su ostale predivne erotske pesme poput Volim kada žena (Lubię kiedy kobieta) -  pesma je predivan opis ljubavnog čina prenesen sa svom nežnošću koje je sa sobom nosila poezija kraja XIX veka, Nepoznatoj (Tobie nieznajoma), Govori mi još.. (Mów do mnie jeszcze...), naravno Za Hanicu (Do Hanusi) – prelepa pesma namenjena velikoj pesnikovoj ljubavi, mladoj gorštakini koju je godinama voleo, ali koju nije mogao oženiti zbog pripadnosti različitim društveni slojevima, i na kraju pesma Tražim te, jedna od onih kojima se ja često vraćam:

Tražim te[1]

Tražim te – a kad te vidim,

pravim se, da te ne vidim,

Volim te – a kad te sretnem,

Pravim se, da te ne volim

Umreću zbog tebe – pre smrti,

Viknuću, da umirem slučajno...

Ovaj pesnik, osim po predivnim ljubavnim pesmama – veoma smelim za svoje vreme -  ostao je takođe zapamćen po svojim delima posvećenim lepoti planinskih predela Poljske (posebno Podhalu) i gorštačkom folkloru.

Često u trenucima sentimentalne nežnosti vraćam se pesmama Adama Asnika, Jana Lehonja, Boleslava Lešmjana, Antonija Slonimskog, prisećajući se perioda kada smo svi zbog neukrotive mladosti mislili da nam je svet na dohvat ruke. I zaista žalim što nema njihovih prevoda na srpski jezik da se poveća krug ljudi koji bi mogli uživati u lepoti nežnih reči i ljubavnih slika.

Volim da ti šapućem reči[2]

Volim da ti šapućem reči koje ništa ne znače

Osim što hrle do tvoga osmeha

Siguran da će tvojim usnama sve da protumače

I ne stide se svoje  brzine i greha...

I medju poljskim pesnikinjama ima pravih majstora ljubavne reči. Za mene najbolja od najboljih su Halina Pošvjatovska i Marija Pavlikovska – Jasnoževska.

Ovo je zapravo strast[3]

Strast je ono

o čemu je pevala violina

zatvorena u tamnoj futroli

u zagušljivoj

kao noć

unutar ljuspice svetla

obeležene noktima zvezdi

ona živi

u tvojim rečima od toplog nara

miriše na breskvu

sunce

uhvaćeno u zelenu mrežu drveta

zrela

nagnuta iznad izgorele trave

teži

ka mojim otvorenim dlanovima

a ja – zatvorena usta

na stranom jeziku učim

reči – tesne kao smrt

ljubav

Naravno spisak pesnika koji su vešto umeli veličati i slaviti moć ljubavi, slast poljubaca, tugu čežnje i rastanka jako je dugačak. Ja sam izabrale one najbliže mom senzibilitetu i želji da volim i budem voljena - želji koja je prisutna u svakom od nas – iako je neki vešto skrivaju. Čudna su došla vremena – mnogi od nas duboko skrivaju emocije i osećanja u strahu da ne budu ismejani i povređeni. Među nama ima sve više usamljenih ljudi koji se skrivaju pod hladnim maskama iako vape za malo topline.

Ja sam lično protivnik praznika ljubavi, žena i sl. Jer ljubav, žene, majke, očeve, decu i svu lepotu ovog sveta treba slaviti i veličati svaki dan. Ali pošto je 14. februar već iza nas, dok  se 08. mart bliži, spremila sam mali poklon... Vi drage moje dame imajte uvek u vidu poruku koju nam je majstorski preneo Aleksa Šantić, a Vi draga gospodo nemojte se stideti lepih nežnih reči:

Ne vjeruj

Ne vjeruj u moje stihove i rime
Kad ti kažu, draga, da te silno volim,
U trenutku svakom da se za te molim
I da ti u stabla urezujem ime -

Ne vjeruj! No kasno, kad se mjesec javi
I prelije srmom vrh modrijeh krša,
Tamo gdje u grmu proljeće leprša
I gdje slatko spava naš jorgovan plavi,

Dođi, čekaću te! U časima tijem,
Kad na grudi moje priljubiš se čvršće,
Osjetiš li, draga, da mi tijelo dršće,
I da silno gorim ognjevima svijem,

Tada vjeruj meni, i ne pitaj više!
Jer istinska ljubav za riječi ne zna;
Ona samo plamti, silna, neoprezna,
Niti mari, draga, da stihove piše!

                                                                                                       Vaša Valentina :) 

---

[1] Kazimierz Przerwa – Tetmajer – Szukam cię, prev. Dagmara Luković

[2] Bolesław Leśmian - Lubię szeptać ci słowa, prev. Dagmara Luković

[3] Halina Poświadowska – Namiętność to jest to, prev. Dagmara Luković

JESIEŃ W LONDYNIE ALBO MILAN PETROVIĆ QUARTET W POŁUDNIE

JESIEŃ W LONDYNIE ALBO MILAN PETROVIĆ QUARTET W POŁUDNIE

http://www.youtube.com/watch?v=M7fPRbwHNEU

Początek lutego zaczął się miłą niespodzianką dla amatorów jazzu. W Młodzieżowym Domu Kultury w Belgradzie rozpoczął się cykl Beogradski Jazz Matine czyli koncerty w sobotę o 13.00, na których publiczności przedstawiają się młode formacje jazzowe. Jakkolwiek dziwna wydaje się pora, pomysł okazał się świetnym trafieniem i już którąś sobotę z rzędu Sala Americana wypełnia się po brzegi publicznością przynależącą do różnych grup wiekowych, społecznych, zawodowych – krótko mówiąc bardzo zróżnicowaną pod każdym względem.

Moją inspiracją do napisania tego tekstu był koncert Milana Petrovicia, którego miałam przyjemność (niekłamaną!) słuchać już, któryś kolejny raz (oczywiście nie koncertu tylko Milana!).

Milan Petrović Quartet to jedna z najaktywniejszych formacji na serbskiej scenie jazzowej. Zespół obok jazzu gra także blues oraz instrumentalny funk. Nierzadko w ich wykonaniu można usłyszeć znane tematy jazzowe w ich oryginalnych, własnych aranżacjach. Taki  jest właśnie ubiegłoroczny album Excursion (2012). Oprócz Milana Petrovicia, świetnego klawiszowca i aranżera, na uwagę zasługuje Lehel Nadji, saksofonista zespołu. A wracając do płyty Excursion to moją szczególną sympatię oprócz już wymienionej w tytule Jesieni w Londynie zdobyły utwory „Belgrade funky town“ oraz „Santorini view“.

Mówiąc o młodych serbskich formacjach jazzowych należy koniecznie wymienić, cieszący się coraz większą sławą, zespół EYOT. Muzycy grający w składzie: fortepian, gitara, perkusja i gitara basowa łączą w swej muzyce delikatny jazz, w którym dominuje wysublimowany fortepian z elementami muzyki etnicznej i ambientu, co w efekcie daje niezwykłe brzmienie na kanwie jazzu www.youtube.com/watch?v=qE9ZPyQ5Udk.

Tyle o Belgradzkim  Jazz Matine. Wśród moich serbskich jazz faworytów jest  saksofonista Nesa Petrović. Trudno jest bowiem pozostać obojętnym słuchając utworu Oranz:  www.youtube.com/watch?v=_BPqs-YudpY . Dużo wcześniej muzyk uczestniczył w ciekawym projekcie muzycznym pod tytułem Campus Caravan.  W roku 2011 można go było posłuchać podczas Belgradzkiego Festiwalu Jazzowego w formacji Nesa Petrović Qurtet: www.youtube.com/watch?v=r-Mw6byNSJE.  Nesa Petrović udziela się nie tylko jako muzyk jazzowy. Jest także od lat saksofonistą w zespole Emira Kusturicy The No Smoking Orchesta  www.youtube.com/watch?v=LTid4v81Q78, który kilkakrotnie gościł również w Polsce.

W Belgradzie jest kilka miejsc, gdzie można posłuchać dobrego jazzu. Te, które ja znam i mogę polecić, to klub Ptica (Ptak) – ze swoim niesamowitym bandem. Poza tym, że dobrze grają, patrząc na nich trudno się oprzeć wrażeniu, że muzycy są jednocześnie pionierami i weteranami jazzu – średnia wieku muzyków to ± 65 lat :) Gdyby tylko ktoś popracował nad wystrojem klubu (jest bez wyrazu, nawet nie można powiedzieć, że jest „zimny” czy niegustowny – jest po prostu całkiem nijaki) mogłoby to być kultowe miejsce, gdzie się gra stary dobry, klasyczny jazz, gdzie zmrużenie oczu przenosiłoby naszą wyobraźnię na początek ubiegłego wieku. Póki co, dobra muzyka w byle jakim otoczeniu.

Jazz Club Cekaonica (Poczekalnia jazzowa) ma całkiem inny charakter. To zdecydowanie undergroundowe miejsce, gdzie trudno spotkać przypadkowych gości – choćby z tego względu, ze wdrapanie się na ósme piętro (winda na ogół nie działa, a nawet jak działa to ja nie odważyłabym się na jazdę, która równa byłaby wyczynowi w stylu „droga w nieznane” – przynajmniej w moim wyobrażeniu). W Cekaonicy można posłuchać niezłej muzyki. W lecie koncerty robione są na tarasie, z którego rozpościera się fenomenalny widok na Belgrad: i jest jak w jednej z piosenek Maanamu – duszna gorąca noc, światła wielkiego miasta, dym z papierosa, a do tego świetny jazz. W takim otoczeniu po raz pierwszy „na żywo” usłyszałam  Katarinę Pejak – fenomenalną jazz wokalistkę – drobną, uroczą  dziewczynę  z pięknym głosem: www.youtube.com/watch?v=1h4dtYwYQ6w  i  www.youtube.com/watch?v=T4A-vHPp_3g Potem jeszcze kilkakrotnie słuchałam Katariny w innych klubach, ale nigdy nie zrobiła mnie takiego wrażenia jak Cekaonicy – było chwilę po północy, na dworze ze 35 stopni, rozgrzane powietrze drgało i nie można się było oprzeć wrażeniu, że miasto faluje, że odpływa, a może przypływa, trudno było oddychać, a sprawy wcale nie ułatwiał powiewający od czasu do czasu gorący, wręcz pustynny wiatr, a ponad wszystkim panował niesamowity głos Katariny Pejak! Cóż za przeżycie!

Amatorom przeżyć wielozmysłowych (tu się jednak nie obejdzie bez zasobnego portfela) z pełną odpowiedzialnością polecam Iguanę: tu jest wszystko jest dobre: dobry jazz, dobre jedzenie, dobry widok na Dunaj.

I na koniec jeszcze jeden klub. Mój ulubiony. Jazzoran. Ukryty przed przypadkowymi gośćmi, otwierający drzwi tylko przed wtajemniczonymi. Woalem tajemnicy okryta jest nie tylko zewnętrzna powłoka (adres), ale i wnętrze (skład zespołu danego wieczoru). A całość udekorowana uśmiechem Nataszy, ogniem z kominka i grzańcem w zimie i głosem Sasy Sopceka czyni całość idealną. Żegnam się więc na dziś Jazztoranowymi klimatami:  www.youtube.com/watch?v=YCg0RhXYXMA

KRPELJI

KRPELJI 

Ulica. Ljudi jure na sve strane. I ne samo ljudi. Krpelji takođe. Teško ih je primetiti na prvi pogled, i na drugi, za manje vešte posmatrače čak i na treći. Oni su poput kameleona, stapaju se sa okruženjem. Ne razlikuju se od svojih žrtava. Mogu biti mali, visoki, debeli, dugokosi, nasmejani ili tužni. Prate svoje gazde u stopu kao da su na nevidljivom povocu. Nema šanse da ih izabranik na vreme primeti i pobegne pre nego što se za njega zakače. I zapravo nisu oni na povocu već njihove žrtve.

Eto ih. Počinje bezazleno. Bezazleno za odabrani cilj. Neki od njih se zavodljivo smeškaju izabranom počinjući svoj ritualni ples. Obigravaju oko budućeg hranitelja, trude se da budu izuzetno korisni, rade sve da zamagle oči izabranika i da mu se, šarmirajući ga, što bliže prikradu.

Drugi igraju na milost. Kako su samo nesrećni, nezaštićeni, željni pomoći i podrške. Bilo bi nehumano da im se ne pruži ruka za spas, da im se ne dozvoli da se ogreju našom energijom. Tako da im dozvoljavaš da ti se približe. Kao pravi dobri Samarićanin trudiš se da pomogneš, da saosećaš sa njima koliko je to moguće. Naizgled je sve u najboljem redu.

Sve do trenutka kada shvataš da nešto ne štima, da tvoja energija nekako nastaje u nepovrat. I onda shvataš da su tvoje noge tako teške, da nemaš snage da načiniš ni jedan jedini korak. Ne možeš da odoliš utisku da imaš kuglu oko noge, da više nisi ti gospodar svog vremena i svojih postupaka. Počinješ pažljivije da posmatraš svet oko sebe pokušavajući da shvatiš šta se zbiva… i odjednom ih ugledaš!

Ljudi-krpelji! Oni su svuda. Ima ih čitavo mnoštvo! Bečeći svoje buljave oči podešavaju svoje antene tako da upiju svaki gram tvoje energije. Prvo pokušavaš suptilno da staviš krpelju do znanja da si otkrio njegovu igru, da tvoje vreme prestaje da bude njegovo vreme.

Videvši kako su tvoji pokušaji neuspešni počinješ da se ritaš u nadi da ćeš sa sebe da streseš pijavicu, da ćeš joj okrenuti leđa i nastaviti svojim putem. Ne dopuštaš do mozga misao da su nade ipak vrlo često lažne.

Krpelj takođe ne sedi skrštenih ruku. Još jače zariva svoje nokte, poziva se na tvoju savest ili se pak zgražava tvojim nedostatkom razmevanja i emocija kao i tvojom prepotentnošću. Žmiri, strelja te svojim oštrim pogledom, ponekad žalosno jeca, a ti se grčiš i, iako se upravo boriš za svoju slobodu, počinješ da se osećaš podlo i ne možeš da odagnaš rastući osećaj krivice, osećaj da nešto radiš pogrešno. Tek sada primećuješ kako je hladan, bezobziran i prepreden pogled ovog krpelja. On te već mrzi, a njegov rastrčan pogled opet je u potrazi za novim plenom, namešta se tako da odmah oseti miris sveže krvi.

A ti? Ti uživaj u trenutku slobode, diši punim plućima pre nego što tvoje noge opet postanu kao od olova… Jer su ljudi-krpelji kao herpes – kada ti se jednom dočepaju krvi, ostavljaju iza sebe otškrinuta vrata svim drugim parazitima svoje vrste. A na tvojim vratima zauvek ostaje pločica sa natpisom: „Ovo je hranitelj! Ovo može da ti bude udobno skrovište!“ A ja? Ja sam se upravo rešila narednog krpelja! Imam ih još par – ali dobro je, makar sam u stanju da ih primetim. Kada skupim snage posle upravo vođene i dobijene bitke, pozabaviću se sledećim…