Wszystkie trąbki zdążają ku Gučy

Wszystkie trąbki zdążają ku Gučy

Połowa sierpnia.  Guča, malutka, bo licząca zalewie ok. 2000 mieszkańców miejscowość na południu Serbii, staje się na siedem dni trębackim epicentrum świata. Przez siedem dni Gučę zamieszkuje nie 2000 lecz 500 000 mieszkańców. 

Przez siedem dni nikt nie śpi. Zabawa trwa praktycznie całą dobę – trąbki cichną na moment może tylko gdzieś między piąta i siódmą – kiedy „zawodnicy” na chwilę omdlewają ze zmęczenia. Potem wszystko zaczyna się od nowa: po zmroku szaleństwo na scenie ustawionej na stadionie, przed zmrokiem każdy się bawi, gdzie może: jedni harcują na ulicy, http://www.youtube.com/watch?v=RgWpTfJOJN4&feature=endscreen ,inni obtańcowują  skwery, parki i łączki, jeszcze inni decydują się na tańce towarzyszące pieczeniu rytualnego prosiaka ni mniej ni więcej tylko na środku rzeki. Po miasteczku galopują różnej wielkości formacje trąbkowe grając, gdzie popadnie i dla kogo popadnie. Nie ma tych słów, które opisałyby atmosferę panującą w Gučy. Klimat jest tak niesamowity, że nawet Ci, którzy w masowej euforii tego typu nie gustują (na przykład ja) dają się ponieść bałkańskim rytmom podgrzewanym  nie tylko prażącym z nieba słońcem.

Impreza, która dziś przyciąga setki tysięcy widzów z całego świata i około 1200 wykonawców wyrosła ze spotkań trębaczy amatorów, które swoją pierwszą, bardziej festynową niż festiwalową, edycję miały w październiku 1961 roku. Oczywiście nie na stadionie lecz na dziedzińcu cerkwi.  Październikowy festyn, w którym wzięły udział zaledwie cztery orkiestry, był bardziej rewią przepięknych ludowych strojów, umiejętności tanecznych gości (oczywiście nikt nie tańczył walca ani salsy lecz walczono o tytuł najlepszego wykonawcy „kola” - ludowego tańca wykonywanego w najróżniejszych układach i przy różnej szybkości muzyki ludowej), umiejętności rzemieślniczych i zręczności kawalerów do wzięcia i panien na wydaniu.  A co to byłby za festyn, gdyby nie można było zjeść dobrej kapusty weselnej, fasoli po tutejszemu czy mięsa z różna z ciepłym chlebem i serem własnej roboty, oczywiście wszystko to zakrapiane rakiją, również własnej roboty.

Rok 1961 to bardzo ważna data dla „serbskiej” trąbki – od tej chwili zaczyna się prawdziwy renesans ludowej twórczości trębackiej w Serbii. Zwycięzcą I Festiwalu Trąbek został Desimir Perišić. Cała prasa entuzjastycznie pisała o niecodziennym wydarzeniu, powstała pierwsza emisja radiowa poświęcona trębaczom z Dragačeva, a Festyn stał się wydarzeniem, o którym dyskutował cały kraj. A właściwie prawie cały. Mając na uwadze nasze polskie  doświadczenia nie trudno przypuścić, że jedyną „stroną”, która do Festynu odnosiła się z wielką rezerwą (żeby nie powiedzieć niechęcią) były… władze. Szczególnie te lokalne, które zastygły w oczekiwaniu na instrukcję „z góry”.

Na II Festyn oprócz lokalnych trębaczy dołączyli trębacze z zachodniej Serbii, na III były już reprezentacje z południa i wschodu kraju. Organizatorzy imprezy jeździli po całym kraju przesłuchując orkiestry i zapraszając te najlepsze do Gučy. I zaczęło się szaleństwo. Dziedziniec cerkwi był już zdecydowanie za mały więc muzykowano - tak jak dziś - po ulicach i skwerach, a  melodia "Sa Ovčara i Kablara", która była częścią obowiązkowego repertuaru I Festynu stała się jego hymnem.

http://www.youtube.com/watch?gl=UG&feature=related&hl=en-GB&v=MyFz53nJoko

http://www.youtube.com/watch?gl=UG&hl=en-GB&v=GJOaFWA5bj0

Władze niechętnie przyglądały się Festynowi zarzucając organizatorom iż część imprezy wciąż jest organizowana na dziedzińcu cerkwi (a to znaczy, że cerkiew jest przez cały dzień otwarta!), że uczestnicy ubrani są w bogate stroje ludowe („kułackie” – jak je określali „towarzysze”) lub w biedne opanki (obuwie przypominające nasze kierpce), co ponoć uwsteczniało nację, no a poza tym śpiewano nacjonalistyczne pieśni z okresu I wojny światowej ("Tamo daleko" i "Marš na Drinu"). Ale jak sami wiemy im bardziej owoc zakazany tym bardziej smakuje, a więc Festyn się z roku na rok rozrastał i zataczał coraz większe kręgi, by w pewnym momencie z imprezy lokalnej, później krajowej, przerosnąć w imprezę o randze międzynarodowej. W 1961 roku na festynie zagrały 4 orkiestry. Teraz, w samym tylko finale o miano najlepszej trąbki walczy 40 orkiestr, wybranych z ponad stu, które się do konkursu zgłaszają!      

Dziś, w Serbii, Guča jest biletem dla każdego kto się para grą na trąbce i muzyką etniczną opartą o trąbki. Przed młodymi trębaczami, którzy tu zabłysną otwierają się drzwi do nagrań telewizyjnych, występów w programach muzycznych i niezłego w sumie zarobku. I nawet ci już bardzo znani starają się od czasu do czasu pokazać na Festiwalu w Gučy i doprowadzić rozbawioną publiczność do szaleństwa swoimi przebojami. W 2010 wystąpił na przykład   Goran Bregović (http://www.youtube.com/watch?v=TFvIg_OuJkQ&feature=related),

 rok później ze swoją Balkaniką Sanja Ilić 

http://www.youtube.com/watch?v=bzepUUJJ6rM&feature=related , a cieszący się światową sławą w swej branży Boban Marković zachwycił festiwalową publiczność koncertem na 100 trąbek  http://www.youtube.com/watch?v=zYRJxziMrC0&feature=related.  

Festiwalowi towarzyszą także inne imprezy – wystawy plastyczne, spotkania literackie, konkurs we wznoszeniu toastów i mów pochwalnych, przeglądy strojów ludowych, obyczajów itp. Siłą rzeczy pozostają w cieniu głównego aktora festiwalu tj. trąbki, ale jednak zasługują na uwagę (choć pewnie będąc w Gučy dopiero, któryś raz z rzędu uda nam się wyrwać z magicznego kręgu trąbki i dostrzec inne treści festiwalu). 

Tak oto wygląda historia trąbki serbskim piórem pisana. Trąbka najpierw przygrywała tu do boju, potem ogłaszała pobudkę i ciszę nocną. Wkrótce było kojarzona już nie tylko z wojskowym marszem, ale także z melodiami obwieszczającymi narodziny, chrzciny, wesela. Trąbki grały, gdy trzeba było ogłosić, że na dachu nowowybudowanego domu zawisła już wiecha i wreszcie, gdy trzeba było kogoś wyprawić ostatnią drogę.

Dziś Festiwal w Gučy to nie tylko impreza, na którą autokarami ściąga publiczność z całego świata (także z Polski). To także fenomen kulturologiczny, któremu warto poświęcić uwagę, a może i pracę naukową i z zakresu socjologii i psychologii kultury.

A co sami Serbowie mówią o  Gučy?  Mówią tak:

I ten kto nie jest Serbem w Gučy nim się stanie!

Uważajcie na tych którzy na festiwalu zachowują się normalnie – ci są w normalnym życiu nienormalni!

A kto przeżyje opowie jak było …  

 http://www.youtube.com/watch?v=qAeJvUyKMYs&feature=related